Słowniczek rachunkowo-księgowy

Hasła na A

Akcje – to posiadane przez firmę papiery wartościowe innego podmiotu na przykład takiego, który jest notowany na giełdzie. Łączą one w sobie prawa o charakterze majątkowym i niemajątkowym. Ich wartość wynika z uczestniczenia akcjonariusza w spółce akcyjnej lub komandytowo-akcyjnej.

Akcje własne – są to akcje wyemitowane przez spółkę. Kodeks spółek handlowych przewiduje , że spółka nie może nabywać akcji własnych (od takiego zakazu istnieją wyjątki)

Aktywa – to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości. Powstają one w wyniku przeszłych zdarzeń, a w przyszłości powodują wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Jeśli zasób majątkowy nie spełnia powyższych kryteriów, to nie ma prawa być ujętym w bilansie.

Aktywa finansowe – aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach.

Aktywa obrotowe – aktywa firmy o planowanym okresie użytkowania lub posiadania poniżej 1 roku. Zaliczamy tutaj: zapasy, należności krótkoterminowe, inwestycje krótkoterminowe, rozliczenia międzyokresowe. Aktywa te należy zużyć (surowce), sprzedać (wyroby)  lub w inny sposób wykorzystać w bliskiej przyszłości (do 12 miesięcy od daty bilansowania).

Aktywa pieniężne – aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz. Zalicza się do nich również inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych. Na potrzeby rachunku przepływów pieniężnych zalicza się je do środków pieniężnych – jeśli aktywa są płatne lub wymagalne w ciągu 3 miesięcy od dnia ich otrzymania. Wyjątkiem jest ujęcie ich w przepływach z działalności inwestycyjnej (lokacyjnej).

Aktywa trwałe – nazywa się je majątkiem trwałym. Aktywa firmy o planowanym okresie użytkowania lub posiadania powyżej 1 roku. Zaliczamy tutaj: wartości niematerialne i prawne, środki trwałe, należności długoterminowe, inwestycje długoterminowe, rozliczenia międzyokresowe. Aktywa trwałe są określane jako „część aktywów jednostki gospodarczej” o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż jeden rok obrotowy. Są wykorzystywane do realizacji wielu cykli operacyjnych. W ich skład wchodzą: wartości niematerialne i prawne, rzeczowe aktywa trwałe (środki trwałe, środki w budowie, zaliczki na środki trwałe w budowie), należności długoterminowe, inwestycje długoterminowe oraz długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Amortyzacja – jest to koszt, który nie jest wydatkiem; związany z użytkowaniem środków trwałych. Według zapisów prawa bilansowego i podatkowego amortyzacja jest to koszt związany ze stopniowym zużywaniem się środków trwałych i wartości niematerialnych oraz prawnych. Z amortyzacją wiąże się pojęcie umorzenia od początku jego używania.

Analiza techniczna – związana jest z analizą wykresów. To prognozowanie przyszłych zmian kursów instrumentów finansowych na podstawie informacji o kursach i obrotach w przeszłości. Pod tym terminem rozumieć można zbiór technik mających na celu prognozę przyszłych cen, kursów papierów wartościowych, walut, czy surowców na podstawie analizy kształtowania się cen w przeszłości. Jest to czynność ważna z perspektywy inwestora i dotyczy momentu zakupu sprzedaży danego papieru wartościowego, waluty lub surowca.  

Analiza fundamentalna – jest jedną z technik analizy stosowanej na rynku kapitałowym. Związana jest z analizą kondycji ekonomicznej. Dotyczy także dalszych perspektyw jej rozwoju na podstawie informacji o wynikach finansowych przez nią osiągniętych oraz danych dotyczących sytuacji makroekonomicznej. Analiza fundamentalna uwzględnia: analizę makrootoczenia, analiza sektora lub sektorów, w których działalność prowadzi spółka, analiza ogólnej sytuacji spółki, analiza finansowa spółki oraz wycena spółki. Do wykonania takiej analizy wykorzystuje się m.in. prospekty emisyjne, okresowe raporty spółki, analizy rynkowe, prognozy zarządu, narzędzia analityków finansowych.

Hasła na B

Badanie sprawozdania finansowego – Czynność polegająca na sprawdzeniu czy sprawozdanie finansowe zostało sporządzone zgodnie z ustawą o rachunkowości.

Bank – jednostka działająca na podstawie przepisów Prawa bankowego. Bank jest osobą pośredniczącą, która umożliwia wykorzystywanie środków pieniężnych tych klientów, które mają nadwyżki kapitałowe przez tych klientów, którzy mają niedostatek środków kapitałowych. Banki nazywane są instytucjami zaufania publicznego. Banki razem z bankiem centralnym tworzą tzw. dwustopniowy system bankowy.

Benchmark – wskaźnik służący do oceny efektywności zarządzania. Określany też jako wskaźnik referencyjny lub stopa odniesienia. Benchmarkiem może być stopa inflacji, rentowność bonów skarbowych lub zmiana wartości indeksu giełdowego.

Biegły rewident – nazywany też audytorem. To osoba uprawniona do badania sprawozdań finansowych. Według Ustawy z dnia 11 maja 2017r. jest to osoba fizyczna posiadająca uprawnienia zawodowe w zakresie wykonywania czynności rewizji finansowej. Tytuł ten podlega tzw. ochronie prawnej.

Bilans – to zestawienie majątku (aktywów) firmy i źródeł ich finansowania (pasywów) sporządzone na początek lub koniec okresu sprawozdawczego. Jest to ważne dla organizacji prowadzącej księgowość według zasad tzw. pełnej rachunkowości. Bilans jest obowiązkowym elementem sprawozdania finansowego.

Budżet – plan finansowy działalności gospodarczej na okres przynajmniej 1 roku. To zestawienie wpływów i wydatków, których nie należy mylić z pojęciami  „przychody” i „koszty”. Przychody i koszty są pojęciami księgowymi i oznaczają tylko zapisy na kontach księgowych, które niekoniecznie muszą się pokrywać z rzeczywistymi przepływami pieniężnymi. Z pojęciem budżetu łączą się także terminy: „plan budżetu” lub „limit finansowy”. Różnice pomiędzy planem a jego wykonaniem fachowcy nazywają „odchyleniami budżetu”.

Hasła na C

Całkowite zmienne koszty jednostkowe – są to koszty zależące od poziomu produkcji (sprzedaży).

Cena nabycia – jest to cena zakupu tzw. „składnika aktywów”. Obejmuje ona kwotę należną sprzedającemu bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego. W przypadku importu powiększona jest o obciążenia, które mają charakter publicznoprawny oraz o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzania do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski.
W przypadku zakupu udziałów, bądź akcji własnych w drodze egzekucji-  za cenę nabycia uważa się cenę ustaloną w postępowaniu egzekucyjnym, powiększoną o koszty poniesione w toku postępowania egzekucyjnego, które nie zostały spółce zwrócone.

Centrum inwestycyjne – ośrodek odpowiedzialności, w którym menedżer odpowiada za przychody, koszty oraz posiada uprawnienia do kształtowania zdolności produkcyjnych. Robi to poprzez podejmowanie decyzji inwestycyjnych, które dotyczą zakupu nowych środków trwałych.

Centrum kosztów – ośrodek odpowiedzialności, gdzie menedżer odpowiada za ponoszone koszty.

Centrum przychodów – ośrodek odpowiedzialności, gdzie menedżer odpowiada jedynie za osiągnięcie planowanych przychodów.

Centrum zysków – ośrodek odpowiedzialności, gdzie menedżer odpowiada zarówno za przychody jak i koszty.

Certyfikat księgowego – dokument potwierdzający posiadane uprawnienia do świadczenia usług prowadzenia ksiąg rachunkowych i podatkowych.

Cykl życia produktu – termin z tzw. teorii marketingu. Oznacza okres, w jakim dany wyrób znajduje nabywców na rynku. Przyjmuje się, że cykl składa się z 4 faz: wprowadzenia na rynek, wzrost sprzedaży, nasycenie produktem, spadek sprzedaży.

Hasła na D

Długoterminowy plan finansowy – opracowanie, które przewiduje na przełomie najbliższych kilku lat zysk, przepływy pieniężne i bilans. Fachowcy wskazują na wiele pozytywnych aspektów długoterminowego planowania. Jednak istnieje także kilka wad tego sposobu związanego z zarządzaniem finansowym przedsiębiorstwa lub państwa. Na przykład: możliwości zmniejszania elastyczności polityki fiskalnej.

Dopłaty do kapitału – równowartość dopłat ujmowana jest w odrębnej pozycji pasywów bilansu. Nazywa się tą pozycję: kapitałem rezerwowym z dopłat wspólników i wykazuje się jako składnik kapitału własnego tak długo, dopóki ten nie zostanie użyty w sposób uzasadniający jego odpisanie. Uchwalone, lecz niewniesione dopłaty wykazuje się w dodatkowej pozycji kapitałów własnych  z dopiskiem: „Należna dopłaty na poczet kapitału rezerwowego (wartość ujemna)”.

Dziennik – to dokument będący rejestrem wszystkich zdarzeń gospodarczych.

Dzień bilansowy – dzień, na który jednostka sporządza sprawozdanie finansowe. Najczęściej jest to 31 grudnia, gdy rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym.

Dźwignia finansowa – stopień zwiększenia rentowności kapitałów własnych z tytułu finansowania działalności kapitałami obcymi. Określana jest też jako bezpośredni wpływ struktury kapitału (w konsekwencji kosztów finansowych) na efektywność wykorzystania kapitałów własnych mierzoną wskaźnikiem ROE.

Dźwignia operacyjna – odzwierciedla relacje zachodzące między kosztami zmiennymi i stałymi w przedsiębiorstwie. Zysk operacyjny zaś, to różnica pomiędzy przychodami netto ze sprzedaży a kosztami operacyjnymi, obejmującymi koszty stałe i zmienne.

Dźwignia połączona – nazywana też łączną lub całkowitą. To iloczyn dźwigni finansowej i operacyjnej. Łączy w sobie ryzyko operacyjne i ryzyko finansowe. Można obliczyć ją zgodnie z przyjętym wzorem: DTL = DOL x DFL. Dzięki temu otrzymujemy informację o stopniu ryzyka operacyjnego i finansowego przedsiębiorstwa.

Hasła na E

Emitent – podmiot, który wystawia albo emituje papiery wartościowe we własnym imieniu. Może to być podmiot prawa publicznego lub prywatnego. Prawa i obowiązki emitenta określa w Polsce specjalna ustawa.

Emisja akcji – to podwyższenie kapitału własnego przez spółkę akcyjną poprzez wyemitowanie akcji. Walne zgromadzenie akcjonariuszy określa, czy akcje trafią na rynek publiczny, czy do wąskiego grona odbiorców.

Emisja pieniądza – to wprowadzenie do obiegu pieniądza gotówkowego oraz zasilanie banków w fundusze poprzez tzw. operacje otwartego rynku. Emisją pieniądza zwykle zajmuje się bank centralny.

Europejski Obszar Gospodarczy – kraje Unii Europejskiej oraz Islandia, Liechtenstein i Norwegia.

Hasła na F

FIFO (pierwsze weszło pierwsze wyszło) – metoda rozchodu zapasów polegająca na wydawaniu zawsze najstarszego składnika.

Finansowy próg rentowności – określany jest też terminem „punkt wyrównania”. To wielkość sprzedaży, przy której marża brutto wystarcza na pokrycie kosztów stałych i odsetek od kredytów. Warunkiem koniecznym obliczenia progu jest podział kosztów przedsiębiorstwa na koszty stałe i zmienne.

Hasła na G

Grupa kapitałowa – grupa firm jednego właściciela. To grupa łącząca, której składnikami są samodzielne podmioty gospodarcze w postaci spółek akcyjnych. Wyróżnia się spółkę dominującą i spółki zależne, kontrolowane przez spółkę dominującą.

Hasła na H

HIFO (najdroższe przyszło pierwsze wyszło) – metoda wyceny materiałów, która zakłada, że zużywamy najpierw materiały zakupione po najwyższej cenie.

Hasła na I

Ilościowy próg rentowności – liczba sprzedanych produktów, gdzie marża całkowita brutto jest równa z kosztami stałymi (przychody ze sprzedaży są równe z poniesionymi kosztami na ich wytworzenie i sprzedaż). Oblicza się go według wzoru: BEP ilościowy: (koszty stałe)/(cena – koszt jednostkowy zmienny) lub inaczej KS/marża jednostkowa.

Instrument finansowy – instrument o charakterze finansowym, który zabezpiecza przyszłe zdarzenia (kontrakt, opcja) (art. 3 ust. 1 pkt 23 ustawy o rachunkowości).

Instrument kapitałowy – kontrakty, z których wynika prawo do majątku jednostki, pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wszystkich wierzycieli, a także zobowiązanie się jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych, a w szczególności udziały, opcje na akcje własne lub warranty.

Inwentaryzacja – polega na weryfikacji wielkości prezentowanych w sprawozdaniu finansowym ze stanem faktycznym.

Inwentarz – wykaz składników aktywów i pasywów potwierdzony ich inwentaryzacją. Sporządzają jednostki, które uprzednio nie prowadziły ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą. W pozostałych jednostkach rolę inwentarza spełnia zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz zestawienia sald ksiąg pomocniczych sporządzone na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych.

Inwestycje – składniki majątku nabywane celem ich sprzedaży z zyskiem. Wzrost wartości następuje wraz z upływem czasu (akcje, udziały) (art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy o rachunkowości).

Hasła na J

Jednostka – podmioty i osoby określone w art. 2 ust. 1 ustawy o rachunkowości.

Jednostka dominująca – jest jednostką będącą spółką handlową lub przedsiębiorstwem państwowym. Sprawuje kontrolę nad inną jednostką, zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy o rachunkowości.

Jednostka dominująca niższego szczebla – to spółka handlowa, która jest jednocześnie jednostką zależną od innej spółki handlowej lub przedsiębiorstwa.

Jednostka dominująca wyższego szczebla – jest spółką handlową lub przedsiębiorstwem państwowym, które jest jednostką dominującą w stosunku do jednostki dominującej niższego szczebla.

Jednostka podporządkowana – tak nazywa się jednostki zależne, współzależne oraz stowarzyszone.

Jednostka powiązana z jednostką – jednostka dominująca, znaczącego inwestora, jej jednostki zależne, współzależne i stowarzyszone oraz jednostki znajdujące się wraz z jednostką pod wspólną kontrolą, a także wspólnika jednostki współzależnej.

Jednostka stowarzyszona – to spółka handlowa lub podmiot utworzony i działający zgodnie z przepisami obecnego prawa handlowego, na którą znaczący inwestor wywiera znaczący wpływ.

Jednostka współzależna – jednostka współkontrolowana przez wspólników na podstawie zawartej między nimi umowy, umowy spółki lub statutu.

Jednostka zależna – spółka handlowa lub podmiot utworzony i działający zgodnie z przepisami obecnego prawa handlowego, kontrolowaną przez jednostkę dominującą.

Język ksiąg rachunkowych – zgodnie z obowiązującymi zapisami prawa - księgi rachunkowe prowadzi się w języku polskim i w walucie polskiej.

Hasła na K

Kalkulacja doliczeniowa – jest jedną z metod kalkulacji, która polega na odrębnej ewidencji kosztów bezpośrednich dla poszczególnych produktów oraz doliczeniu do nich za pomocą specjalnych kluczy rozliczeniowych odpowiedniej części kosztów pośrednich.

Kalkulacja kosztów – to czynność polegająca na ustalaniu kosztów jednostkowych wytworzonych produktów w układzie funkcjonalnym kosztów.

Kalkulacja podziałowa – metoda kalkulacji, która polega na podzieleniu wszystkich kosztów bezpośrednich i pośrednich. Dokonuje się tego przez liczbę ustalonych jednostek kalkulacyjnych, w wyniku czego otrzymujemy przeciętny koszt jednostkowy.

Kapitał mniejszości – pod tym terminem rozumie się część aktywów netto jednostki zależnej, objętej skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym, która należy do udziałowców innych niż jednostki grupy kapitałowej.

Kapitał własny – jest to kapitał wniesiony lub niewypłacony z postaci dywidendy przez właścicieli.

Kapitał zakładowy – kapitał wniesiony przez właścicieli. Szczegółowe dane można sprawdzić w KRS.

Kapitał zapasowy – tym terminem określa się zyski z lat poprzednich, które nie były przeznaczone na dywidendy lub dopłaty do kapitału lub nadwyżka nad ceną emisyjną.

Kapitały rezerwowe – to zyski z lat ubiegłych, które zostały przeznaczone na konkretny cel.

Kierownik jednostki – członek zarządu lub innego organu zarządzającego. W przypadku, gdy organ jest wieloosobowy to członków tego organu z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez jednostkę. W spółce jawnej czy spółce cywilnej za kierownika uważa się wspólników prowadzących sprawy spółki. W spółce partnerskiej – wspólników prowadzących sprawy spółki albo zarząd. W spółce komandytowej i komandytowo-akcyjnej – komplementariuszy prowadzących sprawy spółki. W przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą – za kierownika jednostki  uważa się właściciela. Kierownikiem jednostki może być również likwidator, syndyk lub zarządca ustanowiony w postępowaniu upadłościowym.

Kontrakt – umowa, w której obydwie ze stron zobowiązują się do spełnienia określonego wzajemnie świadczenia, bez możliwości wycofania się z umowy.

Koszty – zamierzone zużycie czynników produkcji wyrażone wartościowo a związane z działalnością gospodarczą jednostki.

Koszty bezpośrednie – koszty, które są przypisane poszczególnym wyrobom.

Koszty historyczne – koszty, które zostały już poniesione i nie mamy wpływu na ich zmianę.

Koszty pośrednie – koszty te są kontrolowane według miejsc powstawania kosztów i rozliczane są za pomocą specjalnych kluczy podziałowych.

Koszty relewantne – przyszłe wydatki pieniężne, są różnicą między dwiema alternatywnymi decyzjami (jedną wybieramy do realizacji).

Koszty stałe – koszty, które nie zależą od rozmiarów produkcji. Zależą one od posiadanych zdolności produkcyjnych.

Koszty utracone – koszty, które są efektem decyzji menedżerskich podjętych w przyszłości i na które nie mamy wpływu.

Koszty utraconych możliwości (korzyści) – utracone dochody z powodu podjętej decyzji, w wyniku której zaniechamy jednego działania na rzecz podjęcia innego działania.

Koszty zmienne – koszty, które zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji.

Koszty zmienne degresywne – koszty zmienne, które rosną wolniej niż wzrost produkcji.

Koszty zmienne progresywne – koszty zmienne, które rosną szybciej niż wzrost produkcji.

Koszty zmienne proporcjonalne – koszty zmienne, które wzrastają tak samo jak produkcja.

Kontrakt długoterminowy – umowa o okresie trwania powyżej 6 miesięcy.

Koszty finansowe – koszty wynikające z operacji finansowych. Mogą być nimi na przykład odsetki od udzielonego kredytu.

Koszty i straty – uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli.

Kredyt – zobowiązanie wobec banku.

Księgi pomocnicze – konta ksiąg pomocniczych zawierają zapisy będące uszczegółowieniem i uzupełnieniem zapisów kont księgi głównej. Prowadzi się je w ujęciu systematycznym jako wyodrębniony system ksiąg, zbiorów kont, komputerowych zbiorów danych, uzgodniony z saldami i zapisami na kontach księgi głównej.

Księgi rachunkowe – obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów i sald, które tworzą: dziennik, księgę główną, księgi pomocnicze, zestawienie obrotów i sald księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych, wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz). Obowiązkowo powinny być prowadzone rzetelnie, bezbłędnie, sprawdzalnie i bieżąco.

Hasła na L

Leasing – umowa, na mocy której jedna ze stron przekazuje składnik majątku do użytkowania oczekując w zamian wynagrodzenia.

LIFO (ostatnie weszło pierwsze wyszło) – metoda rozchodu zapasów polegająca na wydawaniu zawsze najnowszego składnika.

LOFO (najtańsze przyszło pierwsze wyszło) – metoda wyceny materiałów, która zakłada, że zużywamy najpierw materiały zakupione po cenie najniższej.

Hasła na Ł

Łączenie spółek – to łączenie się spółek handlowych. Rozlicza się i ujmuje na dzień połączenia w księgach rachunkowych spółki, na którą przechodzi majątek łączących się spółek (spółki przejmującej) albo nowej spółki powstałej w wyniku połączenia (spółki nowo zawiązanej) – metodą nabycia, o której mowa w stosownych zapisach ustaw.

Łączne sprawozdanie finansowe – to sprawozdanie finansowe wykonywane przez jednostkę, w skład której wchodzą jednostki organizacyjne sporządzające samodzielne sprawozdania finansowe. Jednostka nadrzędna sporządza łączne sprawozdanie finansowe, będące sumą sprawozdania finansowego jednostki i wszystkich jej oddziałów, wyłączając odpowiednio: aktywa i fundusze wydzielone, wzajemne należności i zobowiązania oraz inne rozrachunki o podobnym charakterze, przychody i koszty z tytułu operacji dokonywanych między jednostką a jej oddziałami lub między jej oddziałami, wynik finansowy operacji gospodarczych dokonywanych wewnątrz jednostki, zawarty w aktywach jednostki lub jej oddziałów.

Hasła na M

Maczuga finansowa – sytuacja, w której finansowanie działalności przedsiębiorstwa z kapitałów obcych jest nieopłacalne. Powodem jest to, że wielkość wypracowanego zysku operacyjnego nie wystarcza na pokrycie odsetek od zaciągniętych kredytów.

Marża jednostkowa brutto (tzw. marża na pokrycie) – to różnica między ceną a kosztami zmiennymi jednostkowymi produktu lub usługi.

Materiały – to składniki majątku nabyte celem dalszego przetworzenia.

Metoda księgowa – to jedna z metod księgowych polegająca na klasyfikowaniu kosztów na zmienne i stałe przez pracownika księgowości, który na podstawie obserwacji kształtowania się kosztów w przeszłości jest w stanie przewidzieć ich kształtowanie się w przyszłości.

Metoda nabycia (w łączeniu spółek) – rozliczenie połączenia metodą nabycia polegające na sumowaniu poszczególnych pozycji aktywów i pasywów spółki przejmującej według ich wartości księgowej, z odpowiednimi pozycjami aktywów i pasywów spółki przejętej, według ich wartości godziwej ustalonej na dzień ich połączenia.

MSR/MSSF – międzynarodowe zasady sporządzania sprawozdań finansowych.

Hasła na N

Nadwyżka finansowa – inaczej „wpływy pieniężne netto”, które można rozumieć także jako suma zysku netto z danego przedsięwzięcia i amortyzacji.

Należności – są to kwoty brutto (z VAT-em) które muszą być uiszczone przez odbiorców. Wynikają one najczęściej z wystawionych faktur.

Hasła na O

Ochrona danych – artykuł 10 ustęp 1 ustawy o rachunkowości mówi o ochronie danych. Każda firma jest zobowiązana, aby prowadzona przez nią dokumentacja, księgi rachunkowe, dowody księgowe, dokumenty inwentaryzacyjne i sprawozdania finansowe, były przechowywane w należyty sposób i chronione przed niedozwolonymi zmianami, nieupoważnionym rozpowszechnianiem, uszkodzeniem i zniszczeniem.

Okres sprawozdawczy – to okres, za który sporządza się sprawozdanie finansowe w trybie przewidzianym ustawą lub inne sprawozdania sporządzone na podstawie ksiąg rachunkowych.

Odpowiedzialność karna jednostki – zgodnie z obowiązującymi przepisami każda osoba, która:

- nie prowadzi ksiąg rachunkowych,
- prowadzi je wbrew przepisom ustawy lub podaje w tych księgach nierzetelne dane,
- nie sporządza sprawozdań finansowych, bądź sporządza je niezgodnie z przepisami ustawy
- zawiera w dokumentacji nieprawdziwe dane

podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie.

Odpowiedzialność karna biegłego rewidenta – biegły rewident, który sporządza niezgodną ze stanem faktycznym opinię o sprawozdaniu finansowym i stanowiących podstawę jego sporządzenie księgach rachunkowych jednostki lub sytuacji finansowo-majątkowej tej jednostki, podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2 albo obu tym karom łącznie. A jeśli działał nieumyślnie, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

Odroczony podatek dochodowy – hipotetyczny podatek do zapłacenia (rezerwa) lub potrącenia (aktywa) w przyszłości.

Opcja – umowa, w której obydwie ze stron zobowiązują się do spełnienia określonego wzajemnie świadczenia, z możliwością wycofania się z umowy za opłatą.

Opinia i raport – celem badania sprawozdania finansowego jest wyrażenie przez biegłego rewidenta pisemnej opinii wraz z raportem o tym, czy sprawozdanie finansowe jest zgodne z zastosowanymi zasadami (polityką) rachunkowości oraz czy rzetelnie i jasno przedstawia sytuację majątkową i finansową, jak też wynik finansowy badanej jednostki.

Organ zatwierdzający – organ, który zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem, umową lub na mocy prawa własności jest uprawniony do zatwierdzania sprawozdania finansowego jednostki. W spółkach osobowych (z wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej) oraz spółkach cywilnych organem zatwierdzającym są wspólnicy tych spółek.

Hasła na P

Pasywa – źródła finansowania aktywów firmy. Zalicza się do nich: kapitały własne, rezerwy na zobowiązania, zobowiązania, rozliczenia międzyokresowe.

Plan kont – wykaz umożliwiający ujęcie takich samych lub podobnych operacji w taki sam sposób i zaprezentowanie ich w sprawozdaniu finansowym w tych samych pozycjach.

Podpis pod sprawozdaniem finansowym – sprawozdanie finansowe razem z datą podpisuje osoba, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych i kierownik jednostki, a jeżeli jednostką kieruje organ wieloosobowy to wszyscy członkowie tego organu. Odmowa podpisu wymaga pisemnego uzasadnienia dołączonego do sprawozdania finansowego.

Polityka rachunkowości – zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych i sporządzania sprawozdania finansowego.

Pozostałe koszty operacyjne – koszty związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki.

Pozostałe przychody operacyjne – przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki.

Pożyczka – zobowiązanie o charakterze kredytu udzielane lub otrzymane od podmiotu niebankowego.

Produkcja w toku – materiały, które są w czasie wytwarzania z nich wyrobów gotowych.

Przychody finansowe – przychody wynikające z operacji finansowych.

Przychody i zyski – uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli.

Hasła na R

Raport kasowy – dokument księgowy, który jest stosowany w obrocie gotówkowym. Obejmuje wszystkie operacje kasowe, które mają miejsce w danym dniu lub okresie czasu. Raport kasowy należy zamknąć najpóźniej na koniec miesiąca kalendarzowego. Należy zestawić ponumerowane i ułożone według dat: faktury i rachunki zapłacone gotówką, asygnaty kasowe (dowody wpłaty lub wypłaty gotówki). Powinny być one podsumowane i zaznaczone stanem kasy na początek i koniec danego okresu.  

Reguła podwójnego zapisu – jest to zasada, która polega na: księgowaniu operacji na dwóch kontach, księgowaniu operacji po przeciwnych stronach dwóch kont, księgowaniu na dwóch kontach tej samej kwoty.

Rozliczenie planowane – stosuje się  w przypadku tzw. stałych dostaw.  W rozliczeniach tych dłużnik na planowane dostawy dokonuje zaliczkowych przelewów, a na koniec ustalonego okresu wyrównuje swoje zobowiązania.

Rozliczenie saldami – występuje wtedy, gdy kontrahenci są dla siebie wzajemnymi dostawcami i odbiorcami. Rozliczenie to polega na kompensowaniu poszczególnych należności i zobowiązań w określonym czasie i ustaleniu salda podlegającego rozliczeniu.

Hasła na S

Saldo – to różnica pomiędzy obrotami stron konta. Saldo przyjmuje nazwę od tej strony konta, która miała większe obroty. Aby zrównoważyć obroty konta, saldo zapisywane jest po stronie przeciwnej. W przypadku, gdy obroty Wn (winien) są równe Ma (posiada), to konto nie posiada salda.

Skonsolidowane sprawozdanie finansowe – sprawozdanie finansowe obejmujące sprawozdania finansowe wszystkich podmiotów w grupie kapitałowej. Składa się z:
-  skonsolidowanego bilansu,
- skonsolidowanego rachunku zysków i strat,
- skonsolidowanego rachunku przepływów pieniężnych,
- zestawienia zmian w skonsolidowanym kapitale własnym,
- informacji dodatkowej,
- obejmującej wprowadzenie do skonsolidowanego sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia.

Skorygowana cena nabycia (dotyczy aktywów finansowych i zobowiązań finansowych) – to cena nabycia, w jakiej składnik aktywów finansowych, bądź  zobowiązań finansowych został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych, pomniejszona o spłaty wartości nominalnej, odpowiednio skorygowana o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej, a także pomniejszona o odpisy aktualizujące wartość.

Sprawozdanie finansowe –zebranie informacji o wszystkich zdarzeniach gospodarczych w danym okresie sprawozdawczym.

Sprawozdanie finansowe pro-forma – sprawozdanie finansowe stworzone na podstawie danych zawartych w budżetach szczegółowych (np. informacje o planowej sprzedaży).

Sprawozdanie z działalności jednostki – kierownik jednostki sporządza wraz z rocznym sprawozdaniem finansowym takie sprawozdanie w przypadku spółek kapitałowych, spółek komandytowo-akcyjnych, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, towarzystw reasekuracji wzajemnej, spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych.

Strata netto – wszystkie przychody są niższe niż koszty poniesione w tym samym okresie.

Straty nadzwyczajne – rozumiane, jako straty powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki i niezwiązane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia.

Hasła na Ś

Środek trwały niskocenny – środek trwały o wartości do 3.500 zł.

Środki pieniężne – gotówka w kasie i na rachunkach bankowych. Pod tym pojęciem rozumie się także krótkie lokaty.

Środki trwałe – składniki majątku nabyte lub wytworzone przez firmę na własne potrzeby o okresie użytkowania dłuższym niż rok, podlegają zaliczeniu w koszty, nie w momencie zakupu, lecz co miesiąc zgodnie z faktycznym zużyciem.

Hasła na T

Termin sprawozdania finansowego – kierownik jednostki zapewnia sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego i przedstawia je właściwym organom, zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy.

Towary – składniki majątku nabywane celem dalszego odsprzedania z zyskiem, bez ich przetwarzania.

Towarzystwo funduszy inwestycyjnych – spółka akcyjna, której przedmiotem działalności jest tworzenie i zarządzanie funduszami inwestycyjnymi.

Trwała utrata wartości – zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów wynikająca z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku do ustalonej w inny sposób wartości godziwej.

Hasła na U

Udziałowiec – akcjonariusz, wspólnik, czyli osoba, która wniosła do spółki wkład kapitałowy, wniosła “swój udział”.

Udziały – posiadane przez firmę udziały innego podmiotu.

Udziały własne – nabyte przez firmę udziały własne celem umorzenia.

Umorzenie – księgowe obniżenie wartości środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej związane z użytkowaniem w czasie.

Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych – jest działalnością gospodarczą, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Polega na świadczeniu usług w zakresie czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2-6 ustawy o rachunkowości.

Hasła na W

Wartości niematerialne i prawne – (z zastrzeżeniem art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy o rachunkowości) to  nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidzianym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki, a w szczególności:
– autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje;
– prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych;
– know-how.

Wartość bieżąca netto (NPV) – jest ustalana przez porównanie zdyskontowanych przyszłych wpływów pieniężnych z poniesionymi wydatkami inwestycyjnymi.

Wartość netto aktywów – to kwota prezentowana w sprawozdaniu finansowym (wartość początkowa pomniejszona o umorzenie oraz odpisy aktualizujące).

Wąskie gardło – najsłabsze ogniwo łańcucha stanowiącego przedsiębiorstwo.

Wybór biegłego rewidenta – wyboru dokonuje organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe jednostki, chyba że statut, umowa lub inne wiążące jednostkę przepisy prawa stanowią inaczej. Zarząd jednostki nie może dokonać takiego wyboru.

Wynik finansowy – w jednostkach innych niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji na wynik finansowy netto składają się:
- wynik działalności operacyjnej (w tym z tytułu pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych),
- wynik operacji finansowych, wynik operacji nadzwyczajnych,
- obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego z tytułu podatku dochodowego i płatności z nimi związanych.

Wyroby gotowe – efekt końcowy produkcji, są przeznaczone do sprzedaży.

Hasła na Z

Zakres rachunkowości – rachunkowość jednostki obejmuje:
– przyjęte zasady (politykę) rachunkowości,
– prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,
– okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,
– wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,
– sporządzanie sprawozdań finansowych,
– gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą o rachunkowości,
– poddanie badaniu i ogłoszenie sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych ustawą o rachunkowości.

Zapasy – składniki majątku nabywane celem ich sprzedaży z zyskiem, mogą podlegać przetworzeniu lub być zbywane niezmienione. Zaliczamy tutaj: materiały, towary, półprodukty, produkcja w toku, wyroby gotowe.

Zapis księgowy – zapisów w księgach rachunkowych dokonuje się w sposób trwały, bez pozostawiania miejsc pozwalających na późniejsze dopiski lub zmiany. Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera należy stosować właściwe procedury i środki chroniące przed zniszczeniem, modyfikacją lub ukryciem zapisu.

Zasada równowagi bilansowej – określa, że suma aktywów zawsze jest równa sumie pasywów. Aktywa traktuje się jako majątek przedsiębiorstwa, a pasywa to źródła finansowania tegoż majątku. Jeśli na koniec roku obrachunkowego robimy bilans i suma się nie zgadza, to należy w trakcie księgowania odnaleźć błąd.

Zatwierdzenie sprawozdania finansowego – roczne sprawozdanie finansowe jednostki (z zastrzeżeniem art. 53 ust. 2b ustawy o rachunkowości) podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający, nie później niż 6 miesięcy od dnia bilansowego. Przed zatwierdzeniem roczne sprawozdanie jednostek (o których mowa w art. 64 ustawy o rachunkowości) podlega badaniu zgodnie z zasadami określonymi w rozdziale 7 ustawy o rachunkowości.

Zbyt - jest elementem działalności gospodarczej przedsiębiorstwa przemysłowego. Polega na sprzedaży wyprodukowanych produktów odbiorcom, którzy są  ostatecznymi użytkownikami bądź pośrednikami handlowymi.

Zdarzenia gospodarcze – zdarzenia o skutkach finansowych, gotówkowym lub wymagające zaprezentowania w sprawozdaniu finansowym.

Zestawienie obrotów i sald – syntetyczne zestawienie wszystkich operacji w danym okresie zgodnie z planem kont.

Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym – obejmuje informacje o zmianach poszczególnych składników kapitału (funduszu) własnego za bieżący i poprzedni rok obrotowy określone:
– dla jednostek innych niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji – w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości,
– dla banków – w załączniku nr 2 do ustawy o rachunkowości,
– dla zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji – w załączniku nr 3 do ustawy o rachunkowości.

Zobowiązania – kwoty brutto (z VAT-em) do zapłacenia na rzecz dostawców wynikające najczęściej z otrzymanych faktur.

Zobowiązania finansowe – zobowiązania wynikające z instrumentu finansowego.

Zobowiązania krótkoterminowe – jest to ogół zobowiązań z tytułu dostaw i usług, a także całość lub tę część pozostałych zobowiązań, które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Zobowiązania warunkowe – to obowiązek wykonania świadczeń, których powstanie jest uzależnione od zaistnienia określonych zdarzeń.

Zobowiązania wekslowe – to określona, wymagana kwota do zapłacenia dostawcom wynikająca z wystawionych weksli.

Zysk (strata) brutto – występuje wówczas, gdy wszystkie przychody i koszty w danym okresie bez uwzględnienia podatku dochodowego.

Zysk netto – wstępuje wówczas, gdy wszystkie przychody są wyższe niż koszty poniesione w tym samym okresie.

Zyski nadzwyczajne – są to zyski powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki i niezwiązane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia.