Ceny transferowe w sensie podatkowym

W październiku minionego roku Sejm przyjął ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektóre inne ustawy związane z prowadzeniem dokumentacji finansowej. Nowelizacja przepisów w Polsce była efektem prac, które zostały podjęte w ramach inicjatywy OECD. Inicjatywa OECD miała na celu wypracować regulacje, które “zwalczałyby erozję i podstawy opodatkowania i przerzucania dochodów” – tzw. BEPS (base erosion i profit shirting). BEPS powodował bowiem konieczność dostosowania dotychczasowych przepisów do międzynarodowych standardów. W związku z nowymi regulacjami pojawiły się też wymagania dotyczące prowadzenia dokumentacji księgowej, archiwizowania i przechowywania dokumentów. Jeżeli ceny transferowe przerażają Cię, to warto skorzystać z porad specjalisty do spraw dokumentacji księgowej. A nasz artykuł przybliży Ci ten nowy temat.

Czym jest BEPS?

Base Erosion Profit Shifting to erozja podstawy opodatkowania i transfer zysków. Termin używany w międzynarodowej debacie publicznej na temat procederu unikania opodatkowania. Pod tym pojęciem rozumie się także różne rozwiązania w zakresie sposobów przeciwdziałania nieuczciwemu zaniżaniu tzw. danin publicznych. Termin ten rozpowszechnił się po opublikowaniu raportu OECD w 2013 roku. Raport postulował 15 działań, jakie powinny podjąć państwa, by zapobiegać nieuczciwemu unikaniu opodatkowania i przenoszeniu zysków do „rajów podatkowych”. Pakiet BEPS ma stanowić kompleksowy zestaw instrumentów obejmujących pewne standardy, rozwiązania czy wytyczne w dziedzinie opodatkowania.

Co to są ceny transferowe?

Pod pojęciem „cen transferowych” ukrywa się określona wartość, która najczęściej wyrażana jest w jednostkach pieniężnych. Ceny transferowe nazywane są także cenami transakcyjnymi.

Jakie są definicje tego określenia?

• Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) definiuje ceny transferowe jako te: „po których przedsiębiorstwo przekazuje towary i dobra niematerialne lub świadczy usługi powiązanym przedsiębiorstwom”.
• Natomiast ordynacja podatkowa określa je „jako ceny przedmiotu transakcji zawieranej pomiędzy podmiotami powiązanymi w rozumieniu prawa podatkowego dotyczących podatku dochodowego od osób fizycznych, podatku dochodowego od osób prawnych oraz podatku od towarów i usług”.

Cenę transferową kupujący musi zapłacić sprzedającemu za oferowane dobra lub usługi. Stosuje się je w każdej transakcji, która jest realizowana przez podmioty kapitałowe, rodzinne lub osobowe. Ceny transferowe powinny być także uwzględniane w transakcjach zawieranych z podmiotami mającymi swoją siedzibę lub miejsce zamieszkania w tzw. ”raju podatkowym”, czyli miejscu traktowanym jako szkodliwą konkurencję podatkową.

Jakie zmiany w 2017 roku?

Zmianie uległa definicja podmiotów powiązanych kapitałowo oraz zasady sporządzania dokumentacji cen transferowych. Udokumentowaniu podlegać będą transakcje z podmiotami powiązanymi i inne zdarzenia ujęte w danym roku podatkowym i księgach rachunkowych, które mogą mieć istotny wpływ na wysokość dochodu (straty) podatnika. Transakcje pod szczególnym nadzorem , to takie, których łączna wartość przekroczy w roku podatkowym 50 tys. euro. Z obowiązku posiadania dokumentacji zwolnione są podmioty, których przychody lub koszty w rozumieniu przepisów o rachunkowości ustalone na poziomie ksiąg rachunkowych nie przekroczą w roku poprzedzającym rok podatkowy równowartości 2 mln euro. Jeżeli organ podatkowy zażąda wglądu do dokumentacji, to termin na przedłożenie jej wynosi 30 dni. Z zapisów ustawy wynika też, że obowiązek sporządzania dokumentacji cen transferowych za dany rok podatkowy spowoduje konieczność sporządzania jej także za następny rok podatkowy, nawet jeśli wysokość osiągniętych przychodów lub poniesionych kosztów będzie inna. Jeżeli firma dopiero rozpoczyna swoją działalność, to ma obowiązek sporządzać dokumentację cen transferowych od miesiąca następującego po miesiącu, w którym przychody albo koszty przekroczyły równowartość 2 mln euro. Podatnik rozpoczynający działalność to także podatnik utworzony w wyniku:

• przekształcenia lub połączenia oraz podziału podatników,
• przekształcenia spółki niebędącej osoba prawną
• przez osoby fizyczne, które wniosły kapitał nowo utworzonego podmiotu będąc uprzednio prowadzone przez osobę fizyczną. Kapitał lub składniki majątku tego wcześniej działającego przedsiębiorstwa o wartości przekraczającej co najmniej 10 tys. euro.

Ceny transferowe a podatki

Ceny transferowe jako ceny towarów, usług, wartości niematerialnych i honorariów w transakcjach między powiązanymi stronami (m.in. różnymi częściami międzynarodowego przedsiębiorstwa) mogą różnić się od cen w porównywalnych transakcjach zawartych przez podmioty niepowiązane. Dlaczego?

• Ponieważ ceny te nie zostały wynegocjowane na wolnym rynku. Kształtują się one w stosunku do transakcji zawieranych między podmiotami powiązanymi. Dotyczyć mogą także udostępniania wartości niematerialnych czy udzielania pożyczek. Ceny transferowe dotyczą najczęściej transakcji zawieranych pomiędzy „spółką matką” a jej zagranicznymi lub krajowymi „spółkami córkami”, „spółkami siostrami”, ponieważ te podmioty traktuje się jako tzw. „podmioty powiązane”.
• Ponieważ ceny ustalane są we wzajemnych transakcjach i podmioty mają swobodę w ich kształtowaniu ze względu na zakres wyboru ich poziomu.
• Ponieważ czynnikami mającymi wpływ na poziom ustalenia ceny transferowej są tzw. czynniki zewnętrzne i wewnętrzne.
  - Czynniki zewnętrzne: taryfy absolutne, relatywne różnice w opodatkowaniu, przyjazny charakter polityki państwa, kursy walut
  - Czynniki wewnętrzne: majątkowe zróżnicowanie podmiotów zależnych, udziały w rynku jakimi dysponują podmioty.

Jakie zagrożenie dla podatków wynika ze zróżnicowanych cen transferowych?

Podmioty powiązane ustalają ceny wzajemnych transakcji kierując się zasadami rynkowymi, co prowadzi do przerzucania się dochodami. Ustalając ceny za wzajemne świadczenia podmioty powiązane mogą je zawyżać lub zaniżać. Wykorzystują one w ten sposób różnice w opodatkowaniu panujące w określonych państwach. Dochody przerzucone pozostają na terytoriach państw w których obowiązują preferencyjne stawki opodatkowania. Przedsiębiorstwa mają możliwość sterowania poziomem opodatkowania całej grupy kapitałowej, a dzieje się właśnie dzięki manipulacjom w ustalaniu cen transferowych. Ceny transferowe są więc skutecznym narzędziem w przerzucaniu dochodów między powiązanymi przedsiębiorstwami. Transfer dochodów może odbywać się poprzez zawyżanie kosztów nabycia dóbr czy usług, albo przez zaniżenie przychodu.

Jakie cele mają podmioty, aby stosować takie zabiegi?

• wygenerowanie niewielkiego poziomu efektywnej stopy podatkowej traktowanej dla całej grupy kapitałowej
• dążenie do poprawy wyniku finansowego przez podmiot dominujący będący w strukturach grupy wielonarodowej

Organy podatkowe a ceny transferowe

Jeżeli na terytorium państwa dochodzi do zmniejszania dochodu podatnika zawiązanego z transakcjami prowadzonymi z podmiotami powiązanymi to organy podatkowe mogą ingerować w przypisanie dochodu w taki sposób, aby w rozliczeniu podatkowym nie zostały odzwierciedlone szczególne warunki transakcji. Organy mają prawo określić dochód od którego później wymierzą podatek w drodze szacowania kierując się jedną z metod przewidzianych przepisami prawa. Należy pamiętać też, że cena określona przez podmioty powiązane wpływa na wysokość obrotu, a ten jest podstawa do opodatkowania podatkiem od towarów i usług! A obrót szacowany jest w oparciu o ceny pomniejszone o podatek, ale stosowane w danym regionie czy na danym rynku w konkretnym dniu, w którym nastąpiło świadczenie czy zakup usługi, czy innej wartości. Z punktu widzenia podatkowego ważne role odgrywają funkcja podziału dochodu i funkcja sterowania.

• Funkcja podziału dochodu - odgrywa ważną rolę, ponieważ ceny ustalane są przez podmioty powiązane, które mają margines swobody decyzyjnej. Swoboda ta dodatnio wpływa na planowanie podatkowe całego przedsiębiorstwa/ całej grupy kapitałowej. Funkcja podziału wpływa więc bezpośrednio na fakt w jakiej wysokości będzie opodatkowany dochód.
• Funkcja sterowania - to funkcja o zasięgu ekonomicznym, na którą składają się takie działania, jak: planowanie, kontrola i koordynacja. Czynności te mają wpływ na działalność przedsiębiorstwa.

Dokumentacja w zakresie cen transferowych

Obowiązek dokumentacyjny jest uzależniony od:

• wysokości przychodów i kosztów w rozumieniu przepisów o rachunkowości, w poprzednim roku podatkowym,
• od przekroczenia progów wartości transakcji jednego rodzaju ustalanych w zależności od wysokości przychodów.

Firmy, które nie przekraczają 2 mln euro rocznie są wyłączone z obowiązku dokumentacyjnego. Obowiązek dokumentacyjny obowiązuje także podatników prowadzących działalność gospodarczą w formie spółek niebędących osobą prawną. Obowiązuje sporządzanie trzystopniowej dokumentacji transakcji z podmiotami powiązanymi (dokumentacja na poziomie lokalnym (local file), grupowej (master file) i raportowania według krajów (country by country reporting). Ci, którzy osiągają przychody od 2 do 10 mln euro zobowiązani są do prowadzenia local file. Firmy, które wygenerują koszty lub przychody powyżej 10 mln euro zobowiązani są także do sporządzania analizy porównawczej oraz złożenia wraz z zeznaniem podatkowym uproszczonego sprawozdania w sprawie transakcji i innych zdarzeń z podmiotami powiązanymi. Przedsiębiorstwa osiągające równowartość 20 mln euro w roku poprzedzającym rok podatkowy będą dodatkowo zobowiązane do przedstawiania podczas kontroli tzw. master file. Podatnik o przychodach skonsolidowanych powyżej 750 mln euro będzie musiał sporządzać tzw. coutry-by-country reporting. Wszystkie powyższe podmioty będą zobowiązane składać fiskusowi oświadczenie o sporządzeniu dokumentacji podatkowej do dnia upływu terminu określonego dla złożenia rocznego zeznania podatkowego.

Nieprowadzenie dokumentacji będzie skutkować poważnymi konsekwencjami. Jeśli fiskus stwierdzi nieprawidłowości i ustali dochód podatnika w wysokości wyższej (stratę w wysokości niższej) niż zadeklarowana, a podatnik nie przedstawi dokumentacji organom podatkowym, to można spodziewać się, że fiskus różnicę pomiędzy dochodem zadeklarowanym a określonym opodatkuje stawką 50%! Jeżeli Twoje przedsiębiorstwo potrzebuje wsparcia w zakresie księgowości lub doradztwa podatkowego, to warto sięgnąć po doświadczonych specjalistów z najwyższej półki w dziedzinie księgowości.

źródło: Freepik, Pixabay, Stockavult